DILI (TOP) – Rezultadu apuramentu final husi Sekretariadu Tekniku ba Administrasaun Eleitoral ne’ebé remata ona iha loron Kuarta 20 Abril 2022, hatudu povu maioria mak hili ona José Manuel Ramos-Horta ba Prezidente Repúblika Demokrátika Timor-Leste (RDTL) ba periodu tinan lima husi tinan 2022 to’o 2027.
Eleisaun prezidensial ronde dahuluk, Horta hasoru laloran boot tanba iha tempu ne’eba iha kedas kandidatu nain 16, maibé povu nia desijaun liu husi eleisaun ronde dahuluk ne’e konsege hili de’it nain-rua, Horta ho kandidatu husi partidu FRETILIN Francisco Guterres Lú Olo mak elijibel hodi avansa ba eleisaun ronde daruak nian.
Eleisaun ronde daruak hotu ona, povu maioria mós ezerse ona sira nia direitu sufrajiu universal hodi hili Ramos-Horta nu’udar sira nia Prezidente Repúblika ba tinan lima oin mai.
Sidadaun hotu espera katak, hahu ohin ba oin, laureadu nobe ba paz iha tinan 1996 ne’e sei sai Prezidente Repúblika ba povu Timor-Leste tomak, la’os sai prezidente ba grupu ki’ik oan ida.
Iha eleisaun prezidensial ronde daruak ne’ebé akontese iha loron Tersa 19 Abril 2022, STAE rejista númeru eleitór hamutuk 859.692. Husi númeru ne’e, eleitór ne’ebé ezerse sira nia direitu votu iha sentru votasaun 1.200 iha rai-laran no rai-liur hanesan Korea Súl, Austrália, Irlanda no Inglatera hamutuk 646.389.
Ho númeru eleitór hirak ne’e, ikus mai eleitór hamutuk nain 397.145 (62.09%) mak vota ba José Manuel Ramos-Horta, no hamutuk nain 242.440 (37,91%) mak vota ba Francisco Guterres Lú Olo. Nune’e, Horta mak hetan votu validu barak liu kompara ho Lú Olo.
“Ha’u seidauk deklara vitoria, maibé ha’u simu ona parabéns husi husi rai-laran no rai-liur, tanba ne’e hakarak agradese ba apoiu tomak,” Horta hateten liu husi konferensia ba imprensa iha nia sede kandidatura iha Aimutin-Dili, Kuarta 20 Abril 2022.
Durante periodu kampaña eleitorál, Horta sempre deklara bainhira hetan fiar husi povu tomak hodi sai nu’udar Prezidente RDTL sei tau matan ba problema sosial sira hodi hakman susar no terus povu Timor-Leste tomak iha rai-laran.
“Preokupasaun rua, kle’an liu mak ida ne’e, hadi’a sitauasaun umanitária sosiál, hadi’a ekonómia, hakle’an, hametin ita nia demokrasia,” Horta afirma.
Hafoin vota iha eskola Farol -Dili, kandidatu Prezidenti Repúblika Francisco Guterres Lú Olo optimista manán iha eleisaun prezidensiál ronde daruak no apela ba povu tomak atu partisipa iha eleisaun segunda-volta hodi hili Prezidenti Repúblika ba Timor-Leste no ba Povu tomak.
“Ha’u garante katak manán no husik rezultadu depois determina, demokrásia hanesan ne’e duni lakon ka manán, ha’u sempre hatete nafatin ho dignidade.” Lú Olo, hatete.
Tanba ne’e kuandu la eleitu mos nu’udar sidadaun, sei kontribui nafatin atu nene’e rai Timor-Leste bele la’o ba oin.
“Hanesan sidadaun ha’u sei kontribui nafatin saida mak ha’u bele, para ita-nia rain ne’e la’o ba oin liu husi ha’u nia kumprimisu hotu-hotu ne’ebé ha’u hatete ona ba povu. Ha’u fiar metin ha’u nia an saida mak ha’u kompremete ba povu ha’u halo tuir deit ida ne’e.” Lú Olo, hateten.
Prioridade kuandu re-eleitu husi povu nia votus sei garante estabilidade nasionál no paz, kumpri misaun nu’udar Xefe Estadu no tuir deit Konstituisaun sei garante estabilidade ho orgaun sira hotu atu hala’o dezenvolvementu ba povu no nasaun.
Nu’udar kandidatu Prezidenti Repúblika husu nafatin ba povu tomak atu garante estabilidade no paz iha rai-laran no sei hametin koperasaun ho nasaun sira seluk.
“Relasaun ho Timor-Leste ho Indonézia, iha ha’u nia vizita ha’u hatete ona ba prezidenti Jokowi katak Timor-Leste ho Indonézia tenke kaer liman hamutuk para hateke ba oin. Alende ne’e koperasaun ho relasaun bilateral ho pais sira seluk sei la’o nafatin.”
Kandidatu numeru 2 hakarak polítika ekonomia ida labele halo despeza maibé importante mak konsumu maibé tenke produz.
“Ha’u hakarak ekonomia ida sustentabel ba ita-nia rain, labele halo despeza maibé despeza para hadi’ak povu nia-moris, konsumu sem produtivu la’os ho ha’u, ita konsumu maibé ita tenke produz.” Lú Olo, deklara.
Prezidente partidu CNRT Kay Rala Xanana Gusmão kontinua husu ba povu tomak iha rai-laran atu tuur hakmatek hodi simu rezultadu eleisaun ne’e, labele provoka malu hodi kontribui ba paz no estabilidade nasaun nian.
“Husu ba povu tomak tenke hakmatek to’o Prezidente Repúblika simu posse, labele simu provoka, no labele provoka malu,” hateten Xanana.
