Polisia tenta atu foti sai tan labarik orfonatu 4 husi Topu-Honis Mahata

DILI (TOP) – Membru Polisia Serbisu Investigasaun Kriminal konjuntu husi nasionál ho Oe-Kusi Ambeno hamutuk nain 7 kontinua tenta atu foti sai tan labarik feto nain ha’at (4) husi orfonatu Topu-Honis Mahata hodi ba halo inkeritu iha portu Iwao Kitahara Mahata iha loron Kuarta 23 Juñu 2021 oras tuku 4 lorokraik, maibé lakonsege tanba hetan kedas intervensaun husi ofisial justisa Tribunal Oe-Kusi nian.

Labarik orfonatu Topu-Honis Mahata ida hatete, iha Kuarta lorokraik iha kareta rua maka tula membru polisia hamutuk nain 7, nain 5 husi Dili no akompaña husi membru polisia investigasaun kriminal nain rua husi Oe-Kusi Ambeno maka Lucas Falo ho Nilda do Rosario.

Labarik sira hahu hetan ameasa iha loron 11 Marsu 2021. Tanba tauk ho ameasa polisia nian ikus mai sria halai ba subar iha foho balun iha Kutet, Oe-Kusi Ambeno.

“Sira tama mai la lori karta ruma. Primeiru sira husu atu foti sai labarik feto nain 4 hodi ba hatan mana ida iha pelabuhan Mahata, maibé labarik nain 4 ne’e sira sai tiha, laiha ne’e ida. Ami husu sira atu ba hatan kona-ba saida, maibé sira la esplika ida,” hateten labarik orfonatu ida via kontaktu telemovel ba The Oe-Kusi Post Kuarta 23 Juñu 2021.

Nia hatutan, fofoun dadalia de’it iha uma mahon nia liur, maibé ikus mai sira obriga tama mai kedas laran.

“Sira tama mai tiha laran ne’e maka sira husu fali dehan iha ne’e se maka produz video Matilda Coa nian, se maka fó sai video ne’e ba públiku, ami hatan dehan ami nunka halo video ne’e,” esplika labarik orfonatu ne’e.

Nia hatutan, ho situasaun ne’e maka labarik orfonatu ida imediata telefone ba ofisial justisa Tribunal Oe-Kusi nian no ofisial justisa ne’e hakarak ko’alia ho membrupolisia hirak ne’e, maibé komandante polisia ne’ebé lidera ekipa tama ba uma mahon Topu-Honis Mahata rekuja atu ko’alia ho ofisial justisa Tribunal nian. Liu tiha ida ne’e, membru polisia sira ne’e kontinua hamenon katak, sira sei ba fali uma mahon Topu-Honis Mahata hodi buka nafatin labarik feto nain 4 ne’e.

Labarik feto nain 4 ne’e sei idade menor hela, no sira sai vitima ba hahalok detensaun illegal durante semana ida iha uma mahon Pradet nian, no ikus mai sai vitima dala ida tan ba visum obrigatoriu ne’ebé hala’o husi ekipa saúde serbisu hamutuk ho Pradet Oe-Kusi Ambeno iha tinan 2020.

Tuir informasaun balun ne’ebé The Oe-Kusi Post (TOP) asesu katak, prezensa membru polisia hirak ne’e iha uma mahon Topu-Honis Mahata tanba atu kumpri no ezekuta de’it orden husi Ministériu Públiku hodi halo identifikasaun ba sidadaun sira ne’ebé durante ne’e ko’alia maka’as kona-ba visum ba labarik sira husi Topu-Honis, no atu buka tuir mós labarik feto sira ne’ebé antes ne’e hetan ona visum.

Maibé, advogadu Miguel Faria lamenta tebes ho prezensa polisia nian iha uma mahon Topu-Honis Mahata, tanba kazu ne’e agora la’o hela iha Tribunal.

“Normalmente prosesu kuandu tama ona iha Tribunal laiha ema ida inklui Ministériu Públiku maka atu ba bo’ok labarik sira,” hateten advogadu Faria via kontaktu telemovel ba TOP Kuarta 23 Juñu 2021.

“Tanba saida maka polisia ba halo tan serbisu ne’ebé Tribunal Distrital Oe-Kusi Ambeno halo tiha ona? Prosesu ida kuandu tama ona iha Tribunal laiha ema ida tantu polisia ka prokurador laiha direitu atu ba interven serbisu Tribunal nian,” nia afirma.

“Ha’u lamenta tebes ho prezensa polisia nian hodi halo presaun psikolojia ba labarik sira hetan ona visum. Ha’u husu ba komandu PNTL atu hare ba ajente polisia sira ne’ebé halo serbisu sem orientasaun husi Tribunal,” advogadu Miguel Faria lamenta.

Antes ne’e mós iha loron 12 Marsu 2020, membru polisia hamutuk nain 4 kontinua ba ameasa tan labarik orfonatu sira iha uma mahon Topu-Honis Kutet hodi rezulta labarik balun tenke halai subar ba iha ai-laran durante semana balun nia laran.

Notisia relevante: Deskonfia polisia ba ameasa tan labarik orfonatu Topu-Honis iha Kutet

Entretantu, membru polisia ida informa ba labarik orfonatu sira katak sira nia prezensa iha uma mahon ne’e, tanba hala’o de’it orden husi komando atu foti labarik sira ne’e hodi ba tau fali iha PRADET Oe-Kusi Ambeno.

Responsavel uma mahon Topu-Honis, Liliana Tarung katak labarik orfonatu sira maioria to’o oras ne’e sei kontinua sente trauma ho prezensa polisia nian iha uma mahon ne’e, tanba antes ne’e polisia maka ba ka’er sira hodi lori ba halo visum obrigatoriu iha Oe-Kusi villa.

Labarik sira tauk los no halai tama ba ai-laran iha area Kutete hodi subar-an.

Nia konta, hafoin permite membru polisia sira tama ba uma mahon laran iha loron 12 Marsu liuba, mosu konversa badak entre nia ho membru polisia sira ne’e, no membru polisia Lucas Falo hateten ba nia katak nia hatene labarik sira tauk polisia, inklui Liliana rasik.

“Ha’u responde ba Lucas Falo katak loos duni, labarik sira tauk duni ita boot sira nia prezensa iha ne’e, no Lucas dehan sira simu informasaun husi parte balun katak ami sente la seguru iha uma mahon ne’e, maibé ha’u dehan ba nia katak, ami iha ne’e sempre seguru loos. Justru polisia, no NGO balun maka halo ami sente la seguru iha ne’e,” Liliana konta ho laran triste.

“Labarik sira ne’e trauma durante tinan tolu ona, tanba ita boot sira sempre mai hela de’it, no hakarak halo serka no hadau,” Liliana konta hikas nia konversa ho membru polisia Lucas Falo iha uma mahon Topu Honis.

Komandante Polisia Rejiaun Administrativu Espesial Oe-Kusi Ambeno (RAEOA), Superintendente Xefe Mateus Mendes esplika ba TOP katak, nia maka haruka duni nia membru polisia nain 4 ba uma mahon Topu Honis iha Kutet, la’os atu ameasa, maibé atu hato’o de’it informasaun husi Prokuradoria Disitrtal Oe-Kusi Ambeno nian ba Topu Honis Kutet.

“Ha’u PNTL, la’os politiku. Ha’u hala’o orden Estadu nian. Ne’ebé deskolasaun ha’u nian ba iha ne’eba ne’e laiha buat seluk…hanesan ba pasa de’it informasaun ba sira husi Prokurador Oe-Kusi nian. Orientasaun ida ne’e maka ami pasa de’it ba iha maluk sira iha ne’eba. Laiha tan buat seluk husi ami nia misaun atu ba Kutet ne’e,” esplika komandante Mendes ba TOP.

Labarik orfonatu Topu-Honis la’os hetan de’it ameasa husi prokurador ho polisia, maibé hetan mós ameasa husi Pradet Oe-Kusi Ambeno nian, tanba hafoin prosesu julgamentu daruak nian iha loron Segunda 07 Juñu 2021, Pradet kontinua obriga labarik orfonatu sira hodi ba hela fali iha uma mahon Pradet nian, maibé labarik sira lakohi.

Notisia relevante: Hafoin julgamentu Pradet Ambeno kontinua obriga labarik Topu-Honis

Julgamentu ba kazu ne’e hala’o ona iha loron Segunda 07 Juñu 2021 iha Tribunal Distrital Oe-Kusi Ambeno ne’ebé hahu iha oras tuku 10 dadersan. Audiensia julgamentu ne’e taka ba públiku.

The Oe-Kusi Post (TOP) observa labarik orfonatu husi Topu Honis besik nain 50 maka partisipa iha Tribunal Distrital Oe-Kusi, maibé nain 10 resin maka tama ba sala julgamentu. Labarik sira ne’e nu’udar sasin.

Labarik sira hahu hetan ameasa iha loron 11 Marsu 2021. Tanba tauk ho ameasa polisia nian ikus mai sria halai ba subar iha foho balun iha Kutet, Oe-Kusi Ambeno.

Prosesu julgamentu ne’e la’o kuaje oras rua nia laran, no sei kontinua fali iha loron 09 Juñu 2021.

Hafoin julgamentu remata, TOP observa labarik orfonatu sira sai husi sala julgamentu ba fali sala logistika hamutuk ho sira nia inan-aman sira. No iha tentativa asaun obriga husi polisia ho Pradet ba labarik sira atu ba hela fali iha Pradet no uma mahon ne’ebé Pradet prepara tiha ona, maibé labarik sira maioria tanis no lakohi ba hela iha Pradet ho rajaun to’o oras ne’e sei sente trauma hela ho asaun Pradet nian hamutuk ho pesoal saúde sira ne’ebé halo visum obrigatoriu ba labarik sira iha tinan hirak liuba. Ikus mai labarik maioria ba hela fali iha uma mahon Topu Honis nian iha Mahata.

“Iha tempu ne’eba sira le’es ha’u nia kelen, no sira hatama buat id aba ha’u nia oin lulik. Depois ha’u sente moras loos. Depois visum sira dehan favor labele konta sai ba se de’it inklui ha’u nia inan-aman sira. Ema sira husi Pradet ho dotora sira maka obriga visum ami,” katak labarik orfonatu ida ba TOP.

Tuir koordenador Pradet Oe-Kusi Ambeno, Sanchia Florência Paixão Bano (Meta Bano) katak, ida ne’e depende ba labarik sira.

“Ami laiha komentariu liu kona ba ida ne’e tanba prosesu tama ona iha Tribunal. Buat hotu ita entrega ba dalan justisa no ita hotu hein de’it desizaun husi Tribunal,” Meta Bano hateten ba TOP iha nia serbisu fatin iha Santa Rosa, Oe-Kusi Ambeno Tersa 08 Juñu 2021.

Prosesu julgamentu ba kazu ne'e sei kontinua hikas iha loron 05 Jullu 2021 iha Tribunal Distrital Oe-Kusi Ambeno.

Kazu ne’e prezide husi juiz koletivu, Yudit Pamukas, Hugo da Cruz Pui no Evangelino Belo. Defensoria Públiku reporezenta husi defensor Marcelino Margeus Corro, Ministériu Públiku reprezenta husi prokurador Matias Soares ho Amrogio Rangel.

Raimundos Oki
Author: Raimundos OkiWebsite: https://www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Xefe Redasaun & Editor

Online Counter