Julga relatóriu Topu-Honis, Xanana tuku meja dala 3 iha Tribunal

DILI (TOP) – Sasin Kay Rala Xanana Gusmão konfesa ba juiz sira iha Tribunal katak, nia maka fó duni kopia relatoriu Komisaun Justisa no Paz Diocese Dili nian kona-ba kazu Topu-Honis ba Joaquim Fonseca hodi ajuda halo serbisu, maibé ikus mai Diocese Dili ezonera tiha Padre Herminio Goncalves.

Hafoin kazu Topu-Honis mosu iha públiku, igreja Timor sente hakfodak, no laiha baze ida hodi bele afirma ninia pozisaun. Nune’e, Diocese Dili haruka Diretor Komisaun Justisa no Paz Diocese Dili, Padre Herminio Goncalves ba hala’o investigasaun durante tempu balun ba kazu Topu-Honis ne’e iha Oe-Kusi Ambeno.

Rezultadu investigasaun husi Komisaun Justisa no Paz Diocese Dili nian hatudu 99% labarik orfonatu sira iha uma mahon Topu-Honis Kutet no Mahate konfesa maioria hetan visum obrigatoriu husi autoridade judisiariu sira ne’ebé kolabora ho parte polisia no ONG lokal sira iha Ambeno.

Hafoin remata investigasaun, Padre Herminio fó kopia relatoriu ne’e ba lider Karismátiku, Kay Rala Xanana Gusmão, no ohin Xanana konfesa iha Tribunal katak, nia maka fó tutan ba Joaquim Fonseca hodi ajuda halo serbisu, infelizmente relatóriu ikus mai sai oin seluk tiha. Bárbara Oliveira ne’ebé serbisu iha JU,S hatama Providencia Cautelar ba parte Tribunal hodi bandu atu labele sirkula tan relatoriu ne’e basa konteudu relatoriu ne’e deskobre labarik orfonatu Topu-Honis maioria konfesa nunka hetan violasaun sexual husi eis padre Richard Dasbach, maibé hetan fali detensaun forsada no teste virjinidade ho forsada.

Prosesu julgamentu ba kazu Padre Heminio ne’e prezide husi juiz Argentino Belo, Ministériu Públiku reprezenta husi Prokurador Matias Soares ne’ebé mós lidera kazu Topu-Honis hodi konsege hetan vitoria, tanba Tribunal Ambeno desidi kondena ona eis padre Richard Dasbach tinan 12 tama prijaun iha prijaun Bekora. Oras ne’e Richard Dasbach kumpri ona desijaun ne’e iha Prijaun Bekora.

Padre Herminio reprezenta husi advogadu Miguel Faria, Madre Elda husi kongresaun Carmelita no Madre Terezinha husi Canosa.

Tribunal notifika Kaya Rala Xanana Gusmão hanesan sasin ligadu ho relatoriu investigasaun husi Komisaun Justisa no Paz Diocese Dili nian ne’ebé husi Padre Herminio Goncalves ne’ebé ‘kuak’ ba públiku iha tempu hirak liuba. Relatoriu investigasaun ne’e rasik hala’o iha fulan Agostu 2021 kona-ba ho kazu pedofilia ne’ebé involve eis padre Ricahrd Dasbach no visum ba labarik orfonatu kuaje 30 iha uma mahon Topu-Honis.

Relatorio ne’e ‘kuak’ ba públiku hafoin Padre Herminio Goncalves intrega ida ba Kay Rala Xanana Gusmão ho kapasidadade hanesan lideransa nacional.  Tuir Padre Herminio, laos deit nia intrega, maibe Kay Rala Xanana Gusmão maka husu ho hakraik a’an, nune’e nia mós intrega.

Ba kazu ne’e, konfesa ba Tribunal katak, simu duni relatoriu husi Padre Herminio, maibé la divulga sai ba públiku.

Komandante em Xefe das FALINTIL ne’e rekoñese, hafoin le’e tia dokumentu ne’e nia senti isin- fulun hamrik no interesante atu diskuti, nune’e intrega hikas relatoriu ne’e ba eis Embaixador Timor Leste ba Englatera, Joaquim Fonseca hodi intrega ba nia kaben Bárbara Oliveira husi ONG JU,S.

“Ha’u intrega relatoriu ne’e ba Joaquim Fonseca hodi intrega ba nia kaben Bárbara ne’ebé involve mós iha prosesu ne’e hodi hein oinsa ami bele diskuti tok, maibé hein ba hein la iha informasaun ikus relatoriu ne’e kuak fali ba públiku. Ha’u kumpriende prosesu, maibé ha’u intrega la’os atu fó sai ba públiku, se fó sai ba públiku, ne’e Bárbara maka fó sai,” Xanana deklara iha sala julgamentu iha Tribunal Distrital Dili, Tersa, 28 Dezembru 2021.

Kona-ba kestaun ne’e, The Oe-Kusi Post (TOP) antes ne’e esforsu konfirma on aba Bárbara Oliveira, maibé laiha resposta.

Rona tiha deklarasaun ne’e, hafoin parte defeza remata pregunta sira, Ministériu Públiku reprezenta husi Matias Soares mós lansa kedas preguntas ba Kay Rala Xanana Gusmão ligadu ho segredu justisa ne’ebé halo Xanana emosaun tebes hodi hataan ho lian a’as no kontinua tuku meja dala tolu tutuir malu iha sala julgamentu laran.

Nune’e, juiz ne’ebé prezide kazu ne’e halo netralizasaun hodi husu ba Prokurador Matias Soares atu husu pergunta karik labele halai sai husi koridor (konteudu) prosesu, maibé Prokurador Matias kontinua hatudu nia aten brani hodi lakohi rona saida maka juiz hatete. Nune’e, juiz desidi pauza tiha prosesu julgamentu ne’e iha minutu lima nia laran maka foin kontinua fali.

Bainhira kontinua fali julgamentu parte rua iha ho fuan malirin nune’e Prokurador Matias Soares aproveita biban hodi hato’o ba Kay Rala Xanana Gusmão katak, hanesan prokurador kumpri de’it ba misaun serbisu. Ho hakraik a’an, Matias rekoñese karik pregunta ka lia-fuan ruma ho ninia jestu a’as liu, husu perdaun. Xanana mós hatan kedas, perdua ona nune’e kontinua fali julgamentu.

Iha julgamentu ne’e rasik, maske sasin Kay Rala Xanana Gusmão koalia ho lian a’as itoan, maibé parte Prokurador konsidera normal nune’e nafatin mantein pregunta no hafoin remata julgamentu, eis Prezidente Repúblika no Primeiru Ministru ne’e mós hakbesik kedas ba prokurador Matias hodi kumprimenta tuku liman ba malu nudar jestu katak, bele iha divergensia, maibé objetivu ida de’it ba hatur justisa ho loloos, no momoos.

Iha parte seluk, Joaquim Fonseca hateten, nia simu duni relatoriu ne’e hodi entrega ba nia fen Bárbara Nazareth Oliveira ne’ebé serbisu iha JU,S.

The Oekusi Post
Author: The Oekusi PostWebsite: https://www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
www.OeKusiPost.com nu’udar plataforma media online iha Oe-Kusi Ambeno, Timor-Leste ne’ebé aprezenta notísia iha área oioin iha teritóriu nasionál. Rua. Numbei, Oe-Kusi Ambeno Mobile: +670 7723 4114 Email: info (at) OeKusiPost.com

Online Counter