DILI (TOP) – Bankada opozisaun CNRT ho bankada FRETILIN ne’ebé sai “ai-tonka” hodi tonka (viabiliza) governu atual dun malu iha Parlamentu Nasionál kona-ba ida-idak sofre ona moras Post Power Syndrome, tanba lakon ukun.
Antes ne’e, durante sesaun debate ba Orsamentu Jeral Estadu (OJE) ba tinan fiskal 2020, bankada opozisaun CNRT akuza bankada FRETILIN nu’udar bankada ne’ebé hamrok ba poder no sarani bankada FRETILIN mós nu’udar bankada “ai-tonka” ne’ebé tonka governasaun atual.
Nune’e, iha loron Sesta 9 Outubru liuba, Prezidente Bankada FRETILIN deputadu Francisco Miranda Branco hatan fali katak, FRETILIN iha espíritu responsabilidade hodi simu podér no viabiliza VIII Governu. La’ós hamrook ba podér maibé preokupadu ho situasaun iha ita-nia rain.
Maibé, bankada opozisaun CNRT nafatin kontra bankada FRETILIN nia deklarasaun politika ne’e.
"Fretilin nia moras Post Power Syndrome ida-ne’e maka dudu FRETILIN halo Violasaun ba Konstituisaun hodi harii VII Governu Minoria, no dudu FRETILIN halo asaltu podér iha Parlamentu Nasionál hodi sai hamosu VIII Governu Tongka-Tongka ka ho termu Viabiliza ne’ebé la-hakerek iha Konstituisaun-da-Repúblika," deputadu CNRT Gabriel Soares hateten liu husi le’e deklarasaun politika bankada CNRT nian iha sesaun plenaria Parlamentu Nasionál, Dili, Segunda 19 Outubru 2020.
Deputadu Gabriel dehan, bankada CNRT hakarak halo deklarasaun polítika ida-ne’e atu responde ba akuzasaun husi Bankada Fretilin nian katak, “CNRT iha situasaun post power syndrome”. Post power syndrome ne’e saída? Post power syndrome ne’e núdar moras psikoljika tanba lakon podér ka pozisaun ruma, sai tiha horis sintoma halo ema difísil atu sés husi ninia realidade lakon ona podér.
Deputadu ne'e informa, hanesan koligasaun, Aliansi Mudansa ba Progresu (AMP) mánan eleisaun antesipada ne’ebé Presidente Partidu FRETILIN dekreta liuhosi Presidénsia-Repúblika, fásil tebes ba CNRT, sé kanten podér “karik” husik hela violasaun Konstitusinál la’o de’it, importante mak CNRT ukun. Sé CNRT kanten podér no tauk atu lakon podér “karik” sei la eskoilha Primeiru-Ministru ne’ebé la’ós husi CNRT. Ne’e dehan saída? CNRT aposta ba interese Estadu, no Podér núdar instrument de’it atu konkritiza visão bo’ot ba soberania Paíz no dezenvolvimentu ba ita nia Povu doben.
Deputadu Gabriel konsidera FRETILIN sempre orgullo taka sira-nia gânancia ba podér hodi fó sala beibeik ba CNRT, insulta ho liafuan oioin, maske sira kaer dadaun hela ukun ho dalan viabiliza “tongka-tongka” VIII Governu ne’ebé iha tinan 2018 sira vota kontra Koligasaun AMP ninia Programa, inklui vota kontra orsamentu iha tinan 2018, orsamentu iha tinan 2019, no orsamentu 2020 iha fulan-Janeiru 2020," nia afirma.
"Ami no povu tomak asiste, deklarasaun ida ne’ebé reflete ba partidu FRETILIN dezde lakon iha eleisaun 2007, falla iha 2017 ho koligasaun minoria no hetan oportunidade hadau podér iha fulan-Maiu tinan 2020 tanba CNRT foti pozisaun abstensaun ba Proposta OJE 2020," nia afirma.
Nia haktuir, ohin loron, baibain ona, partidu FRETILIN hakarak hatudu-án sai tiha anju, deklara salva Estadu ho razaun katak lakohi mosu Eleisaun Antesipada. Fretilin konsidera Eleisaun Antesipada sai buat ida ne’ebé taboo ka proibidu atu akontese iha Timor-Leste. Enkuantu iha tinan 2018, ne’ebé tuir loloos labele akontese eleisaun antesipada tanba partidu-tolu asegura hela Maioria Parlamentár iha Parlamentu Nasionál, maibé Prezidente FRETILIN, Francisco Guterres Lú Olo deklara eleisaun antesipada hanesan solusaun úniku atu salva FRETILIN nia inkapasidade ne’ebé failha atu forma Governu ne’ebé seguru no forte.
Nia lembra, iha altura ne’ebá, maske CNRT hamutuk ho nia aliadu PLP ho Khunto iha kadeira 35 ho Maioria Parlamentár, maibé Koligasaun ida-ne’e la-halo asaltu podér hanesan saída maka FRETILIN orkestra hodi akontese iha loron 19 Maiu 2020. Ida-ne’e hatudu katak, CNRT sempre kumpre Konstituisaun no la’ós ambisiozu no la Kanten ba Podér, ka sofre moras Post power Syndrome.
Nia esplika, pelu kontráriu, faktu hatudu hadau no asalta poder iha Parlamentu Nasionál hatudu FRETILIN maka sofre hela moras Post Power Syndrome ne’e dezde lakon podér iha 2007.
Iha fatin hanesan, deputadu FRETILIN Dario Madeira katak, debate iha Parlamentu ida ne'e bankada opozisaun halimar fali bee merak ne'e atu hatudu de’it ba povo Timor-Leste tomak ne'e hatudu katak lakohi atu kontribui ba situasaun hakmatek ba povo ida ne'e nian ne'e halo distorsia.
Deputadu FRETILIN ne’e defende katak, FRETILIN hakarak viabiliza governu hakarak funsionamentu ne'e tenke la'o, povo sira tenke moris hakmatek, funsionariu sira tenke simu osan fula-fulan, povo nia produtu lokal sira iha area rural ema bele sosa, sira bele faan para hadia sira nia moris, eduka sira nia oan sira. Maibé ohin mai iha ne'e hatudu liman ba malu deit katak Partidu Fretilin hadau poder sim fretilin halo duni ida ne'e para povo bele moris diak.
"Tanba ne'e señor ministru bazeia ba deklarasaun ohin husi CNRT ema ne'ebé hakerek deklarasaun ne'e ladun rekolla faktu sira, faktus dadus para halo deklarasaun iha ne'e para atu bele konvense povu," nia hatan ba deklarasaun bankada opozisaun nian.
