Oekusipost.com Likisa – Eis Komandante em Xefe das FAILINTIL, Kay Rala Xanana Gusmão hatete, to’o nia mate tiha mak foin haluhan guerrilleru sira iha rai-laran.
Estadu emerjénsia ne’ebé hahu iha loron Sesta, 27 Marsu liuba to’o ohin loron prejudika ona assuntu barak, liliu povu sira iha rai-laran oras ne’e sofre dadauk ona husi Estadu emerjénsia ne’e rasik, inklui matebian komandante Jaime Ribeiro (SAMBA 9) nia oan sira iha munisipiu Likisa.
Guerrilleru Jaime Ribeiro alias “SAMBA 9” hakotu iis iha loron Domingu, 30 Juñu 2019 ho tinan 60, tanba monu iha haris fatin oin bainhira atu ba hariis fatin laran. SAMBA 9 mate husik hela nia fen ho oan hamutuk nain hitu (7).
“Ha’u mai tanba dever ida, obrigasaun ida. Imi hatene ha’u la’ós veteranu. Maibé, ha’u labele haluhan guerrilleru sira ne’ebé hamutuk ho ha’u. Samba ho tan nia maluk sira lubuk ida ho tan 305, sira mak hela husi fronteira ninian ne’e, Likisa, Ermera, Bobonaro, Ainaro, Suai mai fronteira norte sorin ne’e, sira mesak mak hela. Restu rende hotu. Rende tanba, boot balun entrega tiha kilat ne’ebé sira kilat laiha, rende hotu,” hatete Xanana ba jornalista sira iha Kasait, Likisa Tersa 21 Abril 2020.
Xanana hatutan, iha tinan 1980, nia mai husi Matebian hakat liu tiha ba estrada mai buka forsa sira iha sorin ne’e, tanba boot sira rende hotu be, funu nain sira dehan mesak ona ne’e.
“Ha’u mai to’o Venilale, ida uluk komandante, Ossu oan id aba hasoru ha’u iha Venilale hodi ko’alia itoan kona-bá situasaun. Ne’ebé ami rua konvina dehan ha’u mai buka mak mai to’o Dare karik, nia tanba ka’er taxi nia bele lori ha’u ba hasoru Don Martinho iha Lecidere (Dili),” nia hatutan.
Nia konta, husi Venilale sira la’o de’it, la’o ho forsa kompañia ho nia komandante mak ema husi Vikeke, segundu komandante mak Joni Metan (ema Quelikai oan ida) ho sira seluk husi Fataluku.
“Ami mai liuhusi Laklo, hasoru populasaun sira iha Laklo. Sira ita nia forsa sira asalta bapak sira iha Dili ne’ebé lori kilat barak. Ami dehan ai pah, ami mós konvina hela dehan hein lai ba be ami mai ajuda husi Ponta Leste, tanba Ponta Leste laiha ona”.
“Ami mai sa’e liu tiha ona Remexio, to’o iha Remexio lakleur de’it forsa TNI sira serku ami ho helikopteru boot sira, ami dolar de’it sa’e fali ba laletak ida iha Subaun nia leten ne’e, Ilimanu”.
Nia dehan, hafoin halai fali to’o Manatuto sira konsege hasoru hikas grupu ki’ik ida ne’ebé lidera husi Diego Bonaparte. Husi ne’e kontinua ba fali Uaimori. To’o ne’eba sira ke’e kumbili, kasa rusa, no to’o tempu ida membru FALINTIL sira mai ho Timoroan lubuk ida hatais farda mesak foun de’it. Ne’e mak matebian Samba 9, ho 305 (Komandante Maucaro).
“Ida ne’e mak ami hatene membru CCF sira mate hotu, forsa sira mate hotu. Ami hatene tiha situasaun ne’e mak hodi halo prepara neneik-neneik mak halo konferénsia iha Laline iha Marsu 1981”.
“Ne’ebé ema sira ne’e ha’u labele haluha, ha’u la’ós veteranu. Sira mós soldadu hanesan soldadu, la’ós postu boot. Nia ukun a’an tiha iha tinan 1999, nia lakohi tama F-FDTL, nia dehan ai koitadu ha’u ne’e … ne’ebé nia sai tiha”.
“Ne’ebé ha’u mai lori hela buat ruma iha ne’e, tanba guelileiru sira hanesan Samba to’o ha’u mate de’it mak bele haluhan. Hanesan loron bai le’et ne’e ita dalaruma ita haluhan tiha. Ne’e mak ami mai halo vizita ida ba sira, tanba sira mós labele sai, labele ba eskola”.
Nia hatutan, ho hasoru malu ho Samba 9 ho nia komandante 305 (Maucaro) mak Xanana iha hanoin hodi re-organiza funu, maibé atu re-organiza funu ne’e, tuir Xanana katak tenke hatene uluk forsa hamutuk hira, kilat iha hira no kilat musan mós iha hira hodi nune’e bele halo planu atu organiza funu ne’e to’o hetan independensia.
“Samba 9 ho nia komandante Maucaro ne’e tiru malu la subar ida. Sira hamrik loos de’it mak tiru malu ho inimigu. Sira brani tebes, kombatente di’ak tebes, ne’ebé ha’u sei moris labele haluhan ha’u nia beioan sira ne’e,” Xanana esplika.
